Chinese energietekorten bedreigen Europese energietransitie

China kampt momenteel met enorme aantallen stroomuitvallen, volgens een onderzoek van investeringsbank Goldman Sachs ondervindt 44 procent van de Chinese industriële activiteiten hiervan minimaal enige hinder, dat meldt de BBC. Dit heeft grote gevolgen voor de Chinese PV-productiecapaciteit en Gerard Scheper, CEO van European Solar, ziet steeds meer zonne-energieprojecten hierdoor in de problemen komen.

Het Chinese energietekort heeft ertoe geleid dat de Chinese industriële activiteiten op energierantsoen worden gezet, zo meldt CarbonBrief. Hetzelfde medium schrijft dat de nood zelfs zo hoog is, dat het probleem inmiddels is opgepakt door de Chinese premier Li Keqiang – de tweede man van China na Xi Jinping, president van de Volksrepubliek China.

De energierantsoenen zijn de uitkomst na overleg tussen Li Keqiang, de Staatsraad van China (het hoogste uitvoerende orgaan, dat onder andere bestaat uit de premier, vice-premier en verantwoordelijke ministers) en de Nationale Energie Commissie. “De energiebeperkingen worden nationaal aangegeven, maar vervolgens provinciaal uitgevoerd”, zo legt Scheper uit. “Daarom heb je weer te maken met provinciale verschillen.”

Ondanks de provinciale verschillen treft dit industriële producenten door het hele land. “Het is echt een ongekende situatie. Hoewel met name in de provincie Yunnan hard wordt ingegrepen, is een beperking van 30 tot 40 procent door heel China opeens ‘gebruikelijk’ geworden. De lijst met energy cuts verandert dagelijks, maar niet ten goede”, aldus Scheper.

Hiërarchische verdelingen
De energierantsoeneringen worden in China niet gelijkmatig over de fabrikanten verdeeld, zo verteld Scheper. “Chinese fabrikanten worden hiërarchisch gerangschikt in vijf categorieën. Fabrikanten in de eerste en hoogste categorie krijgen energiegaranties, maar hoe kleiner de fabrikanten des te lager staan ze in de hiërarchie en dat betekent nu ook dat zij veel minder energie krijgen.”

Dit heeft grote gevolgen voor de productiecapaciteit en dus het aanbod van PV, PV-onderdelen en grondstoffen. Ook hier brengt de Chinese overheid een verdeling aan. “Zij zeggen nu heel duidelijk ‘China first’ en eisen hun deel van het aanbod op, met name de grote M10-panelen willen ze zelf houden. De rest wordt verkocht tegen de hoogste prijs.”

In de praktijk zullen dit de VS zijn volgens Scheper – ondanks de Amerikaanse importtarieven als gevolg van de handelsoorlog tussen de twee grootmachten. “Dat is echt een dure grap, want de minimale verkoopprijs is nu ongeveer 0,32 dollar per wattpiek.” Exclusief logistieke kosten, die momenteel ook nog eens torenhoog zijn.

Lees ook: Transport- en grondstofprijzen stabiliseren, maar blijven onveranderd hoog

Grootschalige tekorten en prijsafspraken
Vanwege de energietekorten – én de grondstoftekorten die al enige tijd de prijzen beïnvloeden – hebben de grootste Chinese PV-fabrikanten de koppen bij elkaar gestoken, zo meldt Scheper. “Zij hebben daar afgesproken om nooit in te kopen boven de 250 Chinese renminbi – renminbi is de Chinese valuta, yuans zijn de munten en biljetten. In Westerse democratieën zijn prijsafspraken natuurlijk verboden, maar zij doen het wel.”

Lees ook: ‘De grootschalige tekorten zullen nog minstens een jaar aanhouden’

Zo’n prijsafspraak geeft tegelijk een inkijkje in wat de Chinese fabrikanten zien als een waarschijnlijk toekomstscenario. “Daaruit blijkt dat zij nog eens een stijging van 15 procent verwachten en de verwachting is dat dit nog eens minimaal zes maanden gaat duren.” Maar de PV-fabrikanten zijn volgens Scheper niet de enige Chinese fabrikanten die prijsafspraken maken.

“Er is maar een beperkt aantal glasaanbieders en die hebben ook prijsafspraken gemaakt.” Hierdoor steeg de prijs van PV-glas in korte tijd met 16,7 procent. “Zij profiteren echt van de huidige situatie.” Zoals ook de handelaren in aluminium en producenten van EVA (ethyleenvinylacetaat) profiteren. De prijzen van EVA’s, de lagen boven en onder de zonnecellaag die voorkomen dat het silicium reageert met andere moleculen, stegen onlangs namelijk met 37,4 procent en aluminium frames met 33,0 procent.

Gevolgen voor de Europese en Nederlandse energietransitie
De vraag die boven de markt blijft hangen zou volgend jaar wel eens het begin van een antwoord kunnen krijgen. Is het Chinese energietekort daadwerkelijk zo groot of wordt er ook een politiek spel gespeeld?

Vermoedelijk zal de waarheid ergens in het midden liggen en het een hoeft het ander niet uit te sluiten. Scheper ziet namelijk aan de ene kant PV-fabrikanten “halsoverkop allerlei batterijsystemen plaatsen”, illustratief voor hoe onverwacht deze energietekorten ook voor hen zijn. Aan de andere kant komen er ook enkele belangrijke propagandamomenten aan voor China.

De eerste week van februari is het namelijk Chinees nieuwjaar en rond die tijd (4 tot en met 20 februari) zullen ook de Olympische Winterspelen plaatsvinden in Beijing. “China ontkent dat het energietekort een politiek spel is, maar de Winterspelen is straks wel echt een enorm propagandamoment voor China om te kunnen laten zien over hoeveel hernieuwbare energie zij beschikken. Dat kan veel minder als je massaal PV blijft exporteren, terwijl de binnenlandse productie zou moeten lijden onder energierantsoenering.”

Hoewel energietekorten in eerste instantie nog echt een Chinees probleem is, heeft Nederland ook al te komen met behoorlijk wat problemen rondom de netcapaciteit. “Vanuit China hoor ik ook wel geluiden die zeggen ‘pas nou op, dit kan jullie ook overkomen’. Dit soort fluctuaties zijn niet goed voor het investeringsklimaat van de energietransitie en het maakt particulieren onzeker, wat weer niet goed is voor het draagvlak”, aldus Scheper.

Daarnaast krijgt Europa en Nederland wel flinke last van de indirecte gevolgen van de Chinese energietekorten. “Europa kan er wel eens bekaaid afkomen door het teruggeschroefde aanbod van PV. Het is daarom zaak om te gaan kijken wat er wel en niet beschikbaar is en tegen welke prijs. Om op basis daarvan te gaan analyseren welke projecten nog rendabel zijn.”

Lees ook: Sector in de ban van hoge stroomprijzen, gevolgen voor de SDE

Het echte marktherstel lijkt ver in het derde kwartaal 2022 te liggen, dus Scheper adviseert zonne-energieondernemers om projecten door te schuiven. “Met name om de prijs per wattpiek, anders kom je in de knel met de SDE. Ik denk dat de meerderheid van de projecten niet te bouwen zijn met deze prijzen. Zo blijkt maar weer, inkoop is echt een serieuze zaak.”